راهنمای کامل از عمل تعویض مفصل زانو

عمل تعویض مفصل زانو با نام آرتروپلاستی زانو (Total Knee Arthroplasty) مخفف (TKA) با هدف بازسازی مفصل زانوی آسیب دیده ناشی از آرتروز شدید یا سایش با مفصل مصنوعی انجام می‌شود و یک گزینه درمانی بسیار عالی برای آن دسته از بیمارانی است که از سه بخش زانویشان دو بخش آن دچار آرتروز شدید شده‌است و نتوانسته‌اند با درمان های غیر جراحی مانند اصلاح فعالیت، داروهای ضدالتهاب و تزریق در مفصل زانو درمان شوند و غضروف مفصل شان فرسوده شده است.

چه زمانی نیاز به تعویض کامل مفصل زانو داریم؟

یکی از شایع‌ترین دلایل انجام جراحی تعویض مفصل زانو، کاهش درد ناشی از آرتروز و فرسایش مفصل است. افرادی که به دلیل ساییدگی مفصل زانو دچار درد مزمن هستند، معمولاً هنگام راه رفتن، بالا رفتن از پله یا نشستن و بلند شدن از روی صندلی با مشکل مواجه می‌شوند. در این شرایط، جراحی تعویض مفصل کامل زانو می‌تواند راه‌حل مؤثری برای بهبود کیفیت زندگی باشد.

دلایل نیاز به تعویض مفصل زانو

آرتروز شدید (استئوآرتریت): شایع‌ترین دلیل برای انجام تعویض کامل مفصل زانو است. در این وضعیت، غضروف مفصل فرسوده شده و استخوان‌ها به‌طور مستقیم به هم ساییده می‌شوند.

روماتیسم مفصلی: التهاب مزمن باعث تخریب مفصل می‌شود.

آسیب‌دیدگی شدید زانو: شکستگی یا پارگی رباط‌ها که عملکرد مفصل را مختل کرده است.

درد شدید و مزمن: که با درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی یا تزریق بهبود نیافته باشد.

محدودیت حرکتی: کاهش دامنه حرکات طبیعی زانو که روی کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد.

آناتومی و فیزیولوژی مفصل زانو و نقش آن در تعویض کامل مفصل زانو

مفصل زانو یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مفاصل بدن است که در عملکرد حرکتی و تحمل وزن نقش کلیدی ایفا می‌کند. شناخت دقیق ساختار آن برای درک بهتر فرآیند تعویض کامل مفصل زانو اهمیت دارد.

بخش‌های اصلی مفصل زانو

مفصل زانو از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

1. مفصل تیبیوفمورال داخلی (قسمت داخلی زانو بین استخوان ران و ساق پا)
2. مفصل تیبیوفمورال جانبی (قسمت خارجی زانو بین استخوان ران و ساق پا)
3. مفصل پاتلوفمورال (قسمت جلویی زانو که کشکک و استخوان ران را به هم وصل می‌کند)

حرکات زانو

زانو بیشتر مثل یک لولا کار می‌کند؛ یعنی خم و راست می‌شود. اما این مفصل حرکات پیچیده‌تری هم دارد، مانند:

• چرخش استخوان‌ها
• حرکتی به نام  پیچش خانه‌ای (Screw-home mechanism) که باعث می‌شود وقتی ایستاده‌اید، زانو قفل شود و پای شما محکم و ثابت بماند.

درباره استخوان‌های زانو

• قسمت داخلی استخوان ساق (تیبیا) قوی‌تر و متراکم‌تر است؛ چون بیشتر فشار بدن روی این قسمت می‌افتد. به همین دلیل، آرتروز و مشکلات زانو بیشتر در سمت داخلی دیده می‌شود.
• کندیل داخلی استخوان ران از کندیل جانبی (خارجی) بزرگ‌تر است.
• استخوان ران کمی به سمت خارج (حدود ۹ درجه) کج شده و استخوان ساق کمی به سمت داخل (حدود ۳ درجه) خمیده است؛ این حالت باعث می‌شود زانو تعادل و عملکرد بهتری داشته باشد.

نقش رباط‌ها در ثبات مفصل زانو

برای داشتن یک جراحی موفق تعویض کامل مفصل زانو، باید عملکرد رباط‌های اصلی زانو را خوب بشناسیم:

• رباط صلیبی قدامی (ACL): کنترل چرخش زانو و جلوگیری از حرکت رو به جلوی استخوان ساق (تیبیا)
• رباط صلیبی خلفی (PCL): جلوگیری از حرکت رو به عقب استخوان ساق
• رباط جانبی داخلی (MCL): نگه داشتن زانو در برابر فشار به سمت خارج (حرکت والگوس)
• رباط جانبی خارجی (LCL): نگه داشتن زانو در برابر فشار به سمت داخل (حرکت واروس)
• گوشه خلفی-جانبی (PLC): کنترل چرخش به سمت بیرون استخوان ساق

نقش رباط‌ها در تعویض مفصل زانو

رباط‌های زانو که بافت‌هایی نواری و الاستیک هستند، نقش مهمی در پایداری مفصل دارند. در صورتی که این رباط‌ها ضعیف یا آسیب‌دیده باشند، جراح ممکن است از ایمپلنت‌هایی استفاده کند که به هم متصل هستند و احتمال جدا شدن آن‌ها از یکدیگر وجود ندارد.

زاویه Q و خطر دررفتگی کشکک

زاویه  Q، زاویه بین عضلات چهارسر ران و مسیر کشکک است و معمولاً بین ۱۳ تا ۱۹ درجه است.
اگر این زاویه زیاد شود، احتمال دررفتگی کشکک زانو بالا می‌رود. این موضوع در طراحی و جایگذاری درست ایمپلنت زانو بسیار مهم است تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.

موارد مصرف تعویض کامل مفصل زانو

شایع‌ترین دلیل تعویض کامل مفصل زانو، آرتروز دژنراتیو پیشرفته است که بیش از ۹۴ تا ۹۷ درصد جراحی‌ها به همین دلیل انجام می‌شود.

علاوه بر آرتروز، موارد دیگری هم وجود دارند که ممکن است تعویض مفصل زانو لازم شود:

• آرتریت روماتوئید: التهاب مزمن مفصل که باعث آسیب زانو می‌شود
• شکستگی‌های اطراف مفصل زانو: آسیب‌های شدید که به ترمیم کامل نیاز دارند
• تومورهای استخوانی بدخیم: در این موارد ممکن است برای بازسازی، نیاز به استفاده از مگاپروتزهای بزرگ‌تر باشد

چه افرادی نمی توانند تعویض کامل مفصل زانو انجام دهند

موارد مطلق:

• افرادی که عفونت فعال در مفصل زانو دارند.
• افرادی که مبتلا به باکتریمی یا عفونت سیستمیک کنترل‌نشده هستند.

موارد نسبی برای عمل زانو:

• بیماری‌های عروقی شدید
• چاقی مفرط به‌ویژه BMI  بالای 40 که با افزایش قابل توجه خطر عفونت، نارسایی کلیه، باز شدن زخم و ترومبوز وریدی همراه است.
• بیماری قلبی بد
• بیماری ریو بد
• مشکلات کلیوی
• دیابت

انواع جراحی تعویض مفصل زانو

در برخی موارد، آسیب تنها به بخشی از مفصل زانو محدود می‌شود و در این صورت، پزشکان اقدام به تعویض جزئی مفصل زانو می‌کنند؛ اما اگر آسیب گسترده باشد و کل مفصل دچار فرسایش شده باشد، نیاز به تعویض کامل مفصل زانو است.

در عمل تعویض کامل، بخش‌هایی از استخوان ران، ساق پا و مفصل زانو تراشیده و با ایمپلنت‌های مصنوعی متصل جایگزین می‌شوند. این قطعات از موادی سخت ساخته می‌شوند که در عین استحکام، دارای بخشی نرم برای راحتی حرکت مفصل هستند.

چه علائمی قبل از تصمیم به تعویض مفصل زانو باید در نظر گرفته شود؟

از دیدگاه یک جراح بعد از تعویض مفصل زانو باید حتماً آرتروز پیشرفته یا آسیب شناسی مفصلی مناسب داشته باشید. پس اگر فکر می‌کنید هر درد زانویی نیاز به تعویض مفصل زانو دارد، اشتباه است. اگر در عکس رادیولوژی شما فضای مفصلی کم باشد و آرتروز شدیدی داشته باشید در آن صورت پیشنهاد تعویض مفصل زانو داده می‌شود.    

تفاوت بین تعویض کامل و جزئی مفصل زانو چیست؟

در روش تعویض کامل زانو: کل سطح مفصل زانو شامل قسمت‌های آسیب‌دیده از استخوان ران، ساق و گاهی کاسه‌ی زانو (پاتلا) برداشته و با مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود.

در روش بخش جزئی فقط بخش آسیب‌دیده از مفصل زانو (مثلاً فقط قسمت داخلی یا خارجی مفصل) جایگزین می‌شود. بقیه مفصل، اگر سالم باشد، دست‌نخورده باقی می‌ماند.

ویژگی‌ها	تعویض کامل	تعویض جزئی

میزان تعویض

کل مفصل

بخشی از مفصل

مناسب برای

آرتروز شدید

آرتروز محدود

دوره نقاهت

بیشتر

کمتر

احساس طبیعی در زانو

کمتر

بیشتر

طول عمر مفصل مصنوعی

بیشتر

ممکن است کمتر

پیچیدگی جراحی

بیشتر

کمتر

ویژگی‌ها	تعویض کامل مفصل زانو (TKR)	تعویض جزئی مفصل زانو (PKR)
میزان تعویض مفصل	کل مفصل (داخلی، خارجی و کشکک)	فقط بخش آسیب‌دیده (مثلاً داخلی)
شدت بیماری مناسب	آرتروز یا تخریب شدید و گسترده	آرتروز محدود به یک بخش
سن و فعالیت مناسب	افراد مسن یا با فعالیت کم تا متوسط	افراد نسبتاً جوان و فعال
مدت زمان جراحی	طولانی‌تر	کوتاه‌تر
دوره نقاهت	طولانی‌تر (۶-۸ هفته یا بیشتر)	کوتاه‌تر (۳-۶ هفته)
احساس طبیعی در زانو	کمتر (به دلیل تعویض کامل)	بیشتر (بخش‌هایی از مفصل سالم می‌ماند)
ریسک عوارض	کمی بیشتر	کمتر
طول عمر مفصل مصنوعی	حدود ۱۵–۲۰ سال یا بیشتر	ممکن است کوتاه‌تر باشد
احتمال جراحی مجدد	کمتر	بیشتر (در صورت پیشرفت آرتروز در سایر بخش‌ها)
میزان کاهش درد	بسیار زیاد	خوب، ولی بستگی به ناحیه آسیب‌دیده دارد

لیزر یا روباتیک در تعویض مفصل زانو

استفاده از لیزر یا جراحی روباتیک در تعویض مفصل زانو، از پیشرفته‌ترین روش‌های جراحی است که جراح از یک سیستم روباتیک یا بازوی مکانیکی مثل سیستم MAKO یا ROSA استفاده می‌کند که با کمک تصاویر سه‌بعدی و داده‌های دیجیتال، موقعیت دقیق برش استخوان‌ها و کاشت پروتز را تعیین می‌کند و هدف آن‌ افزایش دقت، کاهش عوارض و بهبود نتایج جراحی است.

✅ مزایا:

مورد	توضیح
🎯 دقت بیشتر	برش‌ها با دقت میلی‌متری انجام می‌شود
📉 کاهش آسیب به بافت‌ها	جراحی با حداقل تهاجم به بافت اطراف
🦿 تنظیم دقیق‌تر مفصل مصنوعی	منجر به حرکت طبیعی‌تر زانو بعد از جراحی
💪 بازگشت سریع‌تر به فعالیت	به دلیل دقت بالا و آسیب کمتر
⚖️ کاهش احتمال نیاز به جراحی مجدد	به‌دلیل جای‌گذاری دقیق مفصل

هزینه تعویض مفصل زانو 1404

هزینه تعویض مفصل زانو در ایران بسته به نوع بیمارستان (دولتی یا خصوصی)، نوع پروتز، دستمزد جراح و میزان پوشش بیمه متفاوت است. در سال ۱۴۰۴، هزینه این جراحی در بیمارستان‌های دولتی بین ۲۰ تا ۶۰ میلیون تومان و در مراکز خصوصی بین ۵۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان برآورد می‌شود و قیمت پروتز نیز بخش مهمی از این هزینه است که جداست و معمولاً بین ۲۰ تا ۶۰ میلیون تومان متغیر است. بیمه‌های پایه بخش عمده‌ای از هزینه را در بیمارستان‌های دولتی پوشش می‌دهند، و در بیمارستان‌های خصوصی، استفاده از بیمه تکمیلی می‌تواند تا سقف تعهدات، بخشی از هزینه‌ها را کاهش دهد.

هزینه تعویض مفصل زانو قسطی| با وام

در زمانی که هزینه تعویض مفصل زانو برایتان پرداخت آن به صورت نقدی سخت بود شما می‌توانید از وام سلامت کارت استفاده کنید. وام سلامت کارت برای کلیه جراحی های زیبایی، درمانی و دندانپزشکی وام بدون پیش پرداخت تا سقف 24 ماهه می‌دهد؛ برای بر روی اطلاعات بیشتر کلیک کنید.

اطلاعات بیشتر

برنامه‌ریزی پیش از جراحی تعویض کامل مفصل زانو (TKA)

برنامه‌ریزی دقیق قبل از جراحی تعویض کامل مفصل زانو (Total Knee Arthroplasty) نقش کلیدی در بهبود نتایج نهایی، کاهش عوارض و انتخاب مناسب‌ترین تکنیک جراحی دارد. این مرحله شامل معاینات بالینی، تصویربرداری و ارزیابی‌های عملکردی و عروقی می‌شود.

ارزیابی بالینی جامع بیمار قبل از عمل تعویض زانو

برای جراحی موفق، پزشک باید موارد زیر را به دقت بررسی کند:

• برش‌های جراحی قبلی: بررسی جای زخم‌ها و جراحی‌های گذشته برای انتخاب بهترین برش جدید
• طول اندام‌ها: اندازه‌گیری اختلاف طول پاها جهت جلوگیری از ناهماهنگی پس از جراحی
• بدشکلی‌های زانو: ارزیابی ناهنجاری‌ها در زانو در نماهای جلو (فرونتال) و کنار (ساژیتال)
• دامنه حرکتی زانو (ROM): سنجش توانایی خم و راست شدن زانو
• پایداری رباط‌ها: آزمایش‌های بالینی برای بررسی استحکام رباط‌های داخلی و خارجی زانو
• نحوه راه رفتن بیمار: بررسی حرکت و عملکرد زانو در حین راه رفتن
• وضعیت عروقی و عصبی: چک کردن نبض‌ها و حس پوست، و انجام شاخص مچ پا-بازویی (ABI) برای تشخیص مشکلات عروقی. اگر عدد ABI کمتر از ۰.۹ باشد، بیمار باید به متخصص عروق ارجاع داده شود.

تصویربرداری پیش از جراحی مفصل زانو

در بیشتر موارد، رادیوگرافی ساده می‌تواند اطلاعات کافی برای برنامه‌ریزی جراحی تعویض مفصل زانو را فراهم کند. تصاویر و نکات مهم شامل موارد زیر هستند:

• نمای قدامی-خلفی (AP)، جانبی (Lateral) و Skyline (طلوع آفتاب) تحت فشار وزن بدن بیمار گرفته می‌شوند تا وضعیت واقعی مفصل مشخص شود.
• رادیوگرافی تمام اندام تحتانی از مفصل ران تا مچ پا (نمای طولی AP) برای تحلیل محور مکانیکی پا و شناسایی بدشکلی‌های خارج مفصلی بسیار مهم است.
• در حین تصویربرداری، از نشانگرهای فلزی (Radiographic Markers) استفاده می‌شود تا نرم‌افزارهای دیجیتال بتوانند اندازه و محل دقیق ایمپلنت را بهتر تعیین کنند.
• جابجایی جانبی کشکک زانو که اگر بیش از ۳ میلی‌متر باشد، یک عامل خطر مستقل برای بدشکلی پاتلافمورال (مفصل کشکک و ران) محسوب می‌شود.
• نسبت Insall-Salvati  برای بررسی موقعیت کشکک زانو (ارتفاع کشکک) تحلیل می‌شود.
• همچنین شیب پلاتوی تیبیا (صفحه فوقانی استخوان ساق) و هم‌راستایی کرونال زانو بررسی می‌شود تا زاویه درست برای کاشت ایمپلنت انتخاب گردد.

کاربرد تصویربرداری پیشرفته CT یا MRI

در برخی بیماران خاص، نیاز به استفاده از CT  یا MRI وجود دارد و همه کاندیدهای تعویض مفصل زانو نیاز به ام آر آی ندارند مگر در شرایطی که:

• طراحی و ساخت ایمپلنت‌های سفارشی (Patient-Specific Implants) با استفاده از داده‌های حاصل از تصویربرداری سه‌بعدی
• مناسب برای بیماران دارای بدشکلی شدید استخوانی یا وجود سخت‌افزار قبلی (مثل پلیت یا پیچ) که مانع استفاده از ابزارهای راهنمای داخل استخوانی یا خارج استخوانی می‌شود

آزمایش‌های آزمایشگاهی قبل از جراحی تعویض مفصل زانو (TKA)

انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی پیش از جراحی تعویض کامل مفصل زانو (Total Knee Arthroplasty) گام مهمی در ارزیابی وضعیت سلامت عمومی بیمار و کاهش ریسک عوارض پس از عمل است. هدف از این بررسی‌ها، شناسایی مشکلات زمینه‌ای مانند دیابت کنترل‌نشده، سوءتغذیه یا عفونت پنهان است.

آزمایش‌های ضروری قبل از عمل

1. شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)
   جهت ارزیابی کم‌خونی، عفونت یا ترومبوسیتوپنی احتمالی
2. پانل متابولیک پایه (BMP)
   شامل بررسی سطح الکترولیت‌ها، عملکرد کلیه و قند خون ناشتا
3. HbA1c  در بیماران دیابتی
   1. هدف ایده‌آل: HbA1c کمتر از 7.0٪
   1. حد قابل قبول: HbA1c زیر 8.0٪ جهت جلوگیری از تأخیر بی‌مورد در جراحی
   1. کنترل مناسب قند خون می‌تواند نرخ عفونت و عوارض پس از جراحی را کاهش دهد

غربالگری عفونت پیش از جراحی

• آزمایش ادرار (Urinalysis): برای رد عفونت‌های ادراری نهفته پیش از عمل
• سواب بینی جهت MRSA: برای شناسایی ناقلین بالقوه Staphylococcus aureus مقاوم به متی‌سیلین (MRSA)
• در صورت مثبت بودن، پروتکل دکولونیزاسیون با موپیروسین بینی و شستشوی کلرهگزیدین توصیه می‌شود

ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای و ایمنی

• تعداد کل لنفوسیت‌ها (TLC): شاخصی از وضعیت ایمنی بدن
• آلبومین سرم: نشانگر تغذیه پروتئینی؛ مقادیر پایین با افزایش ریسک عفونت و تأخیر در ترمیم زخم همراه است
• بیماران با نشانگرهای سوء تغذیه باید پیش از عمل، تحت مداخلات تغذیه‌ای مناسب قرار گیرند.

آمادگی قبل از جراحی مفصل زانو

• آمادگی ذهنی و فیزیکی داشته باشید،
• تمرینات تقویتی قبل از جراحی انجام دهید،
• دیابت باید کنترل شده باشد.
• بهتر است سیگار ترک شود.

تکنیک جراحی در تعویض کامل مفصل زانو (TKA)

موقعیت بیمار و نوع بیهوشی

در جراحی تعویض کامل مفصل زانو، بیمار به‌طور معمول در وضعیت طاق‌باز روی تخت جراحی قرار می‌گیرد. بسته به شرایط بیمار و تصمیم تیم بیهوشی، از بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی استفاده می‌شود. قبل از عمل ابتدا ران، ساق پا کامل بی حس می‌شود.
بر اساس یک مرور سیستماتیک توسط جانسون و همکارانش، هیچ تفاوت آماری معنی‌داری از نظر مرگ‌ومیر، مدت زمان عمل یا خطر فلج عصبی بین این دو روش بیهوشی گزارش نشده است.

انتخاب برش و رویکرد جراحی در تعویض مفصل زانو

برای انجام جراحی تعویض کامل مفصل زانو، انتخاب نوع برش و رویکرد جراحی بسیار مهم است و به وضعیت بیمار و پیچیدگی جراحی بستگی دارد:

• برش استاندارد: معمولاً از یک برش در خط وسط زانو استفاده می‌شود که همراه با آرتروتومی پاراپاتلار داخلی است. این روش رایج‌ترین و کم‌تهاجمی‌ترین رویکرد است.
• رویکردهای جایگزین: در برخی موارد خاص، جراحان ممکن است از برش‌های دیگری استفاده کنند مانند:
  • پاراپاتلار جانبی (برش کنار کشکک زانو از سمت خارجی)
  • میدواستوس (برش از طریق عضله میدواستوس)
  • سابواستوس (برش زیر عضله استوس)
• رویکردهای وسیع‌تر و کششی‌تر: برای موارد پیچیده‌تر یا بدشکلی‌های شدید، جراحی نیاز به برش‌های بزرگ‌تر و تکنیک‌های خاص دارد، مانند:
  • برش عضله چهارسر ران برای دسترسی بهتر
  • تکنیک چرخش V-Y که برای آزادسازی بیشتر بافت‌ها استفاده می‌شود
  • استئوتومی توبرکل تیبیا (برش قسمتی از استخوان ساق برای اصلاح بدشکلی)

نکات مهم در حفظ بافت‌های نرم هنگام جراحی تعویض زانو

برای موفقیت جراحی و بهبود سریع‌تر، حفظ و مراقبت از بافت‌های نرم اطراف زانو اهمیت زیادی دارد:

• حفظ فلپ‌های پوستی ضخیم: نگه داشتن لایه‌های پوستی ضخیم و سالم بسیار مهم است تا خون‌رسانی مناسب از سمت داخلی (مدیال) به سمت خارجی (لاترال) حفظ شود. این کار به بهبودی سریع‌تر و کاهش عوارض پس از جراحی کمک می‌کند.
• ایجاد کاف عضلانی کوچک: هنگام باز کردن مفصل (آرتروتومی)، یک کاف کوچک عضلانی باقی گذاشته می‌شود تا در پایان جراحی بتوان آن را به خوبی ترمیم کرد و ثبات زانو حفظ شود.
• آزادسازی بافت نرم: بافت نرم در قسمت داخلی بالایی استخوان ساق (پروگزیمال تیبیا) از استخوان جدا و آزاد می‌شود تا امکان جاگذاری ایمپلنت بهتر فراهم شود. این آزادسازی در سمت خارجی نیز انجام می‌شود، اما در بیمارانی که زانوی واروس (خمیدگی به داخل) دارند، آزادسازی بافت داخلی باید گسترده‌تر و دقیق‌تر انجام شود.

مراحل حذف بافت‌های داخل مفصل در جراحی تعویض کامل زانو

در جراحی تعویض کامل مفصل زانو، برخی بافت‌های داخل مفصل برای جایگذاری ایمپلنت برداشته می‌شوند:

• برداشتن پد چربی زیر کشکک زانو: این بافت چربی ممکن است به‌طور کامل یا فقط بخشی از آن برداشته شود تا فضای کافی برای ایمپلنت ایجاد شود.
• حذف منیسک داخلی و خارجی: هر دو منیسک که نقش کمک به جذب ضربه و تثبیت مفصل را دارند، معمولاً در این جراحی برداشته می‌شوند.
• برداشتن رباط صلیبی قدامی (ACL): این رباط که کنترل حرکت زانو را بر عهده دارد، معمولاً حذف می‌شود چون ایمپلنت جایگزین عملکرد آن را بر عهده می‌گیرد.
• برداشتن رباط صلیبی خلفی (PCL) در صورت لزوم: اگر از ایمپلنت تثبیت‌کننده خلفی (Posterior-Stabilized) استفاده شود، این رباط نیز باید برداشته شود تا ایمپلنت عملکرد بهتری داشته باشد.

روکش مجدد کشکک زانو (Patellar Resurfacing)

روکش مجدد کشکک زانو به معنی جایگزینی سطح غضروفی زیر کشکک است. این کار در همه بیماران لازم نیست، اما در موارد زیر معمولاً توصیه می‌شود:

• درد شدید در جلوی زانو (درد قدامی زانو)
• آرتروز شدید مفصل پاتلوفمورال (مفصل بین کشکک و استخوان ران)

در این شرایط، روکش مجدد کشکک می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد زانو کمک کند.

ملاحظات مهم:

• عدم روکش کشکک ممکن است به درد باقی‌مانده منجر شود.
• روکش مجدد کشکک با احتمال بیشتری برای عوارضی نظیر آسیب تاندون یا شکستگی کشکک همراه است.
• به‌طور کلی، میزان رضایت بیماران در هر دو روش مشابه گزارش شده است.

انواع ایمپلنت‌های تعویض مفصل زانو

1.      ایمپلنت با حفظ رباط صلیبی خلفی  (CR – Cruciate Retaining)

در این نوع ایمپلنت، رباط صلیبی قدامی (ACL) برداشته می‌شود، اما رباط صلیبی خلفی (PCL) حفظ می‌شود. این مدل برای بیمارانی مناسب است که رباط صلیبی خلفی سالم دارند و زانوی آن‌ها دچار انحراف شدید به داخل (واروس) یا بیرون (والگوس) نیست.

مزایا:

• کاهش عوارض کشکک زانو (از نظر تئوری)
• افزایش قدرت عضله چهارسر ران (بسته به میزان جراحی)
• بهبود عملکرد در بالا رفتن از پله
• حفظ حس عمقی ناشی از رباط  PCL
• کاهش نیروهای برشی روی قسمت تیبیا
• حفظ بیشتر ذخایر استخوان ران
• حفظ سینماتیک طبیعی زانو
• جلوگیری از عارضه پرش از پایه که در ایمپلنت‌های تثبیت‌شده خلفی دیده می‌شود

معایب:

• خطر تخریب یا پارگی رباط PCL که می‌تواند منجر به بی‌ثباتی در خم شدن زانو شود
• رباط PCL سفت ممکن است باعث افزایش سایش پلی‌اتیلن و اختلال در سینماتیک تعویض مفصل شود

2.      ایمپلنت تثبیت‌کننده خلفی (PS – Posterior Stabilized)

این نوع ایمپلنت برای بیمارانی که رباط صلیبی خلفی (PCL) را از دست داده‌اند یا بیماری‌های التهابی مفصل دارند، مناسب است. همچنین برای کسانی که قبلاً عمل جراحی کشکک (پاتلاکتومی) انجام داده‌اند، به حفظ ثبات و پایداری زانو کمک می‌کند.

مزایا:

• امکان تعادل رباطی ساده‌تر بدون وابستگی به PCL
• اصلاح بهتر بدشکلی‌های زانو نسبت به ایمپلنت‌های نگهدارنده PCL
• بهبود دامنه حرکتی زانو
• کاهش سایش پلی‌اتیلن به دلیل طراحی سطوح مفصلی همگن

معایب:

·  ممکن است در خم شدن زانو، میل بادامک (Cam) از روی جعبه استخوان ران پرش کنه و باعث بی‌ثباتی بشه.

·  قسمت پست ایمپلنت که از پلی‌اتیلن ساخته شده، ممکنه ساییده بشه و باعث از بین رفتن استخوان (استئولیز) شود.

·  بعضی بیماران صدای تق تق یا کلیک از کشکک زانوی خود احساس می‌کنند.

·  احتمال بیشتری برای خطاهای فنی در هنگام نصب این ایمپلنت وجود دارد.

مطالعات نشان داده‌اند که از نظر عملکرد، رضایت بیمار و دوام، تفاوت معنی‌داری بین ایمپلنت‌های CR و PS وجود ندارد.

3.      ایمپلنت مقید بدون لولا (Semi-Constrained Non-Hinged)

این ایمپلنت که به آن «مقید بدون لولا» گفته می‌شود، در شرایطی استفاده می‌شود که رباط‌های جانبی زانو (مثل LCL یا MCL) آسیب دیده یا ضعیف شده‌اند، یا استخوان اطراف مفصل تا حدی تحلیل رفته، یا مفصل دچار شلی قابل توجه شده است.

ویژگی‌ها و کاربردهای آن:

• دارای پایه بزرگ روی استخوان ساق (تیبیا)
• جعبه عمیق روی استخوان ران (فمور)
• طراحی شده تا پایداری بیشتری به مفصل بدهد و از شلی و ناپایداری جلوگیری کند
• مناسب برای بدشکلی‌های شدید و ضعف رباط‌ها.

مزایا:

• فراهم کردن پایداری تاجی در بدشکلی‌های شدید

معایب:

• افزایش تحلیل استخوان ران، مخصوصاً در بیماران جوان
• افزایش خطر شل شدن آسپتیک به دلیل محدودیت بیشتر
• افزایش سایش پلی‌اتیلن و احتمال شکستگی بادامک

4. ایمپلنت لولایی مقید (Constrained Hinged)

این نوع پروتزها معمولاً در موارد پیچیده جراحی اصلاحی با از دست رفتن شدید استخوان یا رباط، و همچنین در شرایط انکولوژیک استفاده می‌شوند. اجزای فمور و تیبیا با محور متصل شده‌اند که امکان چرخش کنترل شده را فراهم می‌کند.

مزایا:

• قابل استفاده در موارد نجات‌بخش پیچیده
• کاهش خطر شل شدن آسپتیک نسبت به نسخه‌های تک صفحه‌ای

معایب:

• نیاز به برداشت قابل توجه استخوان برای کاشت
• هنوز هم در معرض شل شدن آسپتیک به دلیل محدودیت بالاتر

با پیشرفت فناوری و تحقیقات، انواع ایمپلنت‌های تعویض مفصل زانو بر اساس نیازهای بالینی و آناتومیکی بیماران توسعه یافته‌اند. انتخاب ایمپلنت مناسب باید با بررسی دقیق وضعیت رباط‌ها، کیفیت استخوان و شدت بدشکلی انجام شود تا بهترین نتیجه عملکردی و طول عمر مفصل جایگزین تضمین شود.

 مراقبت‌های بعد از جراحی تعویض کامل مفصل زانو

پس از انجام جراحی تعویض کامل مفصل زانو، مرحله بهبودی بسیار حائز اهمیت است. بیشتر بیماران مدت کوتاهی را در اتاق ریکاوری سپری کرده و سپس به بخش منتقل می‌شوند. مدت بستری در بیمارستان بسته به شرایط هر فرد متفاوت است، اما بسیاری از بیماران در همان روز جراحی یا روز بعد مرخص می‌شوند.

جلوگیری از تشکیل لخته خون

یکی از عوارض شایع پس از جراحی تعویض کامل مفصل زانو، خطر لخته شدن خون است. برای پیشگیری از این عارضه، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:

حرکت زودهنگام: توصیه می‌شود بلافاصله پس از جراحی کمی بنشینید و با کمک عصا یا واکر راه بروید.

استفاده از تجهیزات فشاری: در زمان جراحی و بعد از آن، استفاده از جوراب‌های فشاری یا آستین‌های بادی مخصوص ساق پا می‌تواند مؤثر باشد. این تجهیزات با فشردن متناوب پاها از تجمع خون در رگ‌ها جلوگیری کرده و احتمال ایجاد لخته را کاهش می‌دهند.

داروهای رقیق‌کننده خون:

جراح ممکن است برای شما داروهای رقیق‌کننده خون تجویز کند که به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف می‌شوند. مدت مصرف این داروها به میزان فعالیت و شرایط جسمی شما بستگی دارد.

شروع فیزیوتراپی پس از جراحی مفصل زانو

احتمالاً بعد از جراحی تعویض کامل مفصل زانو، از شما خواسته می‌شود تمرینات تنفسی و فیزیکی سبک را آغاز کنید. هدف این تمرینات افزایش سطح فعالیت بدنی و جلوگیری از خشک شدن مفصل زانو است.

یک فیزیوتراپیست مجرب می‌تواند نحوه صحیح انجام تمرینات را به شما آموزش دهد. پس از ترخیص از بیمارستان، احتمال دارد فیزیوتراپی را در منزل یا در یک مرکز تخصصی ادامه دهید. حداقل 6 هفته لازم است تا عضلات زانو تقویت شود.

خود مراقبتی بعد از عمل تعویض مفصل زانو

در هنگام دوش گرفتن باید مراقب باشید تا سر نخورید.

در صورت عدم تعادل حتماً از واکر استفاده کنید.

از خیس شدن محل جراحی جلوگیری کنید تا عفونت ایجاد نشود.

حتماً خودتان را مجبور به راه رفتن کنید.

برای آنکه بافت اسکار ایجاد نشود حتما ورزش دهید.

از کیسه یخ استفاده کنید تا تورم و میزان درد کاهش پیدا کند.

چند وقت بعد از جراحی می‌توان راه رفت؟

آینده جراحی تعویض کامل مفصل زانو: واقعیت‌ها و چالش‌ها

طبق برآوردهای اخیر، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030، سالانه بیش از  3.48 میلیون عمل تعویض کامل مفصل زانو (TKA) در سراسر جهان انجام شود. این آمار نشان‌دهنده رشد سریع و گسترده این نوع جراحی است. اما با وجود رایج بودن این روش، موفقیت در تعویض کامل مفصل زانو نیازمند دقت بالا در تمامی مراحل جراحی است.

یکی از عوامل کلیدی در موفقیت عمل TKA، حفظ تعادل و عملکرد مناسب مفصل پس از جراحی است. در غیر این صورت، اجزای کاشته‌شده ممکن است با سایش زودهنگام یا شکست عملکردی روبه‌رو شوند. حتی با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته و فناوری‌های نوین، همچنان حدود یک نفر از هر پنج بیمار از نتیجه تعویض کامل مفصل زانو ناراضی باقی می‌ماند.

تزریق ورا برای کاهش درد بد از تعویض مفصل زانو

یک روش درمانی سرد که تحت سونوگرافی انجام می شود و مستقیماً به عصب زانو وارد می‌شود و این تزریق یک هفته مانده به عمل انجام می‌شود. در واقع، نوعی بی حسی عصبی است و تا 6 هفته بعد از عمل هم می توان تکرار کرد.

سؤالات مهم از عمل تعویض زانو

نتیجه‌گیری

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه جراحی تعویض کامل مفصل زانو، همچنان انتخاب صحیح طرح پروتز، تکنیک مناسب و درک دقیق از وضعیت بیمار نقش اساسی در موفقیت نهایی جراحی ایفا می‌کند. آگاهی بیماران و جراحان از چالش‌ها و گزینه‌های موجود، می‌تواند به بهبود نتایج و رضایت بیشتر پس از جراحی کمک کند.

منابع

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538208/#

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538208/#

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21598010